ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ

Ο Νομός Ευρυτανίας, κατεξοχήν ορεινός, βρίσκεται στο κέντρο της Ελληνικής επικράτειας. Χαρακτηριστικά του, τα πανύψηλα ελατοσκεπή βουνά και οι πλούσιες σε νερά πηγές, το σχετικά ήπιο κλίμα, με πολλά χιόνια το χειμώνα και δροσερά καλοκαίρια. Το Ευρυτανικό αλπικό τοπίο, έχει πολλά να προσφέρει στον επισκέπτη, στον τουρίστα, στον περιηγητή. Το χειμώνα, το χιονοδρομικό κέντρο Καρπενησίου, λειτουργεί με πίστες όλων των βαθμίδων. Διαθέτει πίστες για αρχάριους, αλλά και ζόρικες για τους κολλημένους της αδρεναλίνης. Το βράδυ ξεκινάει με έναν περίπατο στους χιονισμένους δρόμους της πόλης και των χωριών, ύστερα φαγητό δίπλα στα τζάκια των ταβερνών και στη συνέχεια διασκέδαση με ποτά και μουσική.

Στο τέλος του χειμώνα, η λευκή Ευρυτανία μεταμορφώνεται! Στολίζεται με τα χρώματα της άνοιξης, η φύση οργιάζει, ενώ τα πουλιά κάνουν έντονη τη παρουσία τους, υπενθυμίζοντάς μας τις αξίες ζωής! Τα έντομα, ανήσυχα και βιαστικά, προλογίζουν το καλοκαίρι. Ολόκληρη η Ευρυτανία, είναι ένα πέπλο πολύχρωμων άγριων φυτών και λουλουδιών, που μοιάζει με πινελιά ανέμελου ζωγράφου, στην προσπάθειά του να 'στορίσει το Θεϊκό δημιούργημα και μια καλοκουρδισμένη, μια επουράνια ορχήστρα, που παίζει μουσικά κομμάτια των Αγγέλων και τραγούδια πρωτάκουστα και Θεϊκά! Τα ποτάμια, φουσκωμένα από το λιώσιμο του χιονιού, ορμούν με δύναμη, παρασέρνοντας τους φίλους της περιπέτειας του kayak και του rafting σε εμπειρίες μοναδικές και σε ατέλειωτες στιγμές απόλαυσης!

Το καλοκαίρι στην Ευρυτανία προσφέρει πολλές επιλογές. Πρωτίστως, όμως, επιβάλλει περιήγηση στα πανέμορφα γραφικά χωριά της, όπου οι άνθρωποί τους, ...στολισμένοι με την πατροπαράδοτη φιλοξενία, καλωσορίζουν πάντα τον «ξένο» με έναν καλό λόγο. Το τσιπουράκι, που τον κερνούν, είναι δείγμα φιλίας, ανθρωπιάς και εκτίμησης, ενώ οι ευχές για υγεία και χαρά, δίνονται κάτω απ' τον πλάτανο του Χωριού.

Μετά... Μετά ακολουθεί κουβέντα με γιαγιές και παππούδες, για τη δοξασμένη πλούσια ευρυτανική ιστορία και παράδοση, για μύθους και για θρύλους, για τα αρχαία ανεξερεύνητα κάστρα του τόπου και τους πετρωμένους αρχαίους οικισμούς της περιοχής. Από τα γερασμένα χείλη ακούγονται ιστορίες τιμής και δόξας. Ιστορίες των εθνικών αγώνων της αρχαίας, της βυζαντινής, της προεπαναστατικής, αλλά και της «σύγχρονης» Ελλάδας. Ακούγονται μυθοποιημένες ιστορίες για τους μαχητές της λευτεριάς και τα κατορθώματά τους ή και για τη συμμετοχή των ιδίων σε πρόσφατα ιστορικά γεγονότα. Αν το φέρει η ώρα, τραγουδιόνται τοπικά τραγούδια και χορεύονται αργόσυρτοι χοροί! Στήνεται ένα αδέσποτο γλέντι, γιατί έτσι τους αρέσει.

Πρόταση - πρόκληση είναι ο περίπατος στα ποτάμια με τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια τους και τα δροσερά φαράγγια τους, στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών ή Κατσαντώνη για φωτογραφίες και για ψάρεμα, η ιππασία, η πεζοπορία σε άγνωστα μονοπάτια, η ανάβαση στις πανύψηλες κορυφές των Ευρυτανικών βουνών, που φόντο τους έχουν το άπειρο του ουρανού και την εναλλαγή των χρωμάτων στο τοπίο. Όμως εξαιρετική πρόταση αποτελεί και η επίσκεψη στα διάσπαρτα μοναστήρια της Ευρυτανίας, όπως του Προυσού, της Τατάρνας, της Στάνας, των Δομιανών, του Μικρού Χωριού, καθώς και σε πολλά άλλα ξεχασμένα και από τον χρόνο και από τον κόσμο!

Το Φθινόπωρο, είναι μια συνέχεια στην περιπέτεια. Οι λάτρεις των μηχανοκίνητων σπορ, θα βρεθούν στις ιδανικές συνθήκες απόλαυσης, με συντροφιά τους τη μοναδική φθινοπωρινή Ευρυτανική φύση. Θα ζήσουν ατέλειωτες στιγμές συγκίνησης, αρκεί να υπάρχουν οι αντοχές για το απόλυτο ''extreme''. Οι προκλήσεις μεγάλες, που γίνονται εμπειρίες ζωής.

Γενικά, λοιπόν, η εικόνα της Ευρυτανίας, είναι πρωτόγνωρη και ξεχωριστή! Συγκινεί, μαγεύει, συνεπαίρνει, ταξιδεύει, αποπλανεί! Καλώς ήρθατε στην Ευρυτανία του ονείρου, της ιστορίας, των μύθων και των παραδόσεων!

Ιστορία

Η Ευρυτανία ολόκληρη συνέβαλε στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821, όχι μόνο με όσους Ευρυτάνες πολέμησαν τους Τούρκους εδώ πάνω στα βουνά της Ευρυτανίας, της Ρούμελης και στα υπόλοιπα εδάφη της επαναστατημένης Ελλάδας, αλλά και Ευρυτάνες της διασποράς, οι οποίοι όπου βρέθηκαν έσπευσαν να πάρουν τα όπλα και να πολεμήσουν για τον ίδιο αυτό ιερό σκοπό. Έτσι πολλοί Ευρυτάνες της διασποράς διέπρεψαν όχι μόνο στο εμπόριο ως επιχειρηματίες και οικονομικοί παράγοντες, όπως Σιδερίδες ή ως λόγιοι και κληρικοί, όπως οι Βουτυράδες αλλά και ως στρατιωτικοί, κορυφαία μορφή των οποίων υπήρξε ο Αθανάσιος Καρπενησιώτης.

Τα ποικίλα βιογραφικά και ιστορικά λεξικά διευκρινίζουν το αρχικό οικογενειακό όνομα του Αθανάσιου Καρπενησιώτη ήταν Φλέγγας ή Φλεγγόπουλος ή Φουρλίδας. Είναι γνωστό βέβαια ότι γεννήθηκε εδώ στον Άγιο Ανδρέα Καρπενησίου το 1780 και ότι μικρός, ίσως 12ετής, όπως ήταν συνήθεια τότε, μετανάστευσε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, ίσως λόγω της απασχόλησής του με επισκευές τουφεκιών, πήρε το παρατσούκλι Τουφεκτσής, με το οποίο αναφέρεται συχνά. Αλλά το όνομα με το οποίο έμεινε στην ιστορία, δοξάστηκε και δόξασε την ιδιαίτερη πατρίδα του είναι το Καρπενησιώτης, όνομα που προδίδει τον τόπο καταγωγής του. Ένα προσωνύμιο που δινόταν συχνά ιδιαίτερα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, όπου μετέβηκε για καλύτερη τύχη λίγα χρόνια αργότερα.

Έτσι μετά την Κωνσταντινούπολη, στις αρχές του 19ου αιώνα εγκαταστάθηκε στο Ιάσιο, όπου ασχολήθηκε με την ενοικίαση κτημάτων. Εκεί τον βρίσκει το μεγάλο γεγονός των αρχών του 19ου αιώνα όπως θεωρείται η έκρηξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου τον Δεκέμβριο του 1806. Την εποχή εκείνη που ο Αθανάσιος Καρπενισιώτης διένυε την Τρίτη δεκαετία της ζωής του, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης υπηρετούσε ως αξιωματικός στο Ρωσικό στρατό. Υπό την ιδιότητά του αυτή ο Υψηλάντης οργάνωσε ένα στρατιωτικό σώμα εθελοντών, γνωστό με το όνομα «Ελληνική Λεγεώνα». Αρχικά το σώμα αυτό αριθμούσε 300 με 400 αλλά τελικά έφθασε να έχει 1500 Βαλκάνιους, μεταξύ των οποίων οι περισσότεροι ήταν Έλληνες. Πολλοί απ' αυτούς προέρχονταν απ' τις περιοχές της νότιας Ρωσίας και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Στους καταλόγους των μελών του σώματος αυτού αναφέρεται και το όνομα του Αθανάσιου Καρπενησιώτη με το βαθμό του χιλίαρχου, δηλ. του λοχαγού. Στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου αυτός ο στρατός του Αλ. Υψηλάντη, με επικεφαλής τον Αθανάσιο Καρπενησιώτη, τον Πάγκαλο και τον Μίγγλερη τον Πελοποννήσιο, ενώθηκαν με τα ρωσικά στρατεύματα και πολέμησαν γενναία τους Τούρκους στις όχθες του ποταμού Δούναβη.

Ιστορικά συγγράμματα του αποδίδουν και άλλα προσωνύμια σχετικά με τον ευρύτερο τόπο καταγωγής τους όπως: Αιτωλός Αθανάσιος, ο εξ Αγράφων στρατηγός (Πουκεβίλ), ο Αιτωλός οπλαρχηγός (Καρολίδης) κ.ά. Λίγα χρόνια αργότερα και πριν ακόμη τελειώσει ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, το 1810, ο Αθανάσιος Καρπενησιώτης, ως σημαιοφόρος πλέον του ρωσικού στρατού, επέδειξε εξαιρετική γενναιότητα και ηρωισμό, ιδιαίτερα κατά την πολιορκία της κωμόπολης Σέλιστα και τη σφαγή που επακολούθησε. Για τον ηρωισμό του αυτό αλλά και γενικότερα για τη λαμπρή καριέρα του ως αξιωματικός του ρωσικού στρατού προήχθη στο βαθμό του συνταγματάρχη και του απονεμήθηκε το παράσημο του Αγίου Βλαδίμηρου.

Παράδοση

Ουσιαστικά, τα περισσότερα Ευρυτανικά σπίτια ενός χωριού, είναι αποφυάδες κοινών γενεαλογικών δέντρων. Αυτό συμβαίνει καθώς πλάι στο πατρικό κονάκι, στήνονταν τα κονάκια των παιδιών και πλάι σ’ αυτά των εγγονών. Σιγά-σιγά, το ένα σπίτι γίνονταν πολλά, τα πολλά γίνονταν συνοικισμός, ο συνοικισμός γίνονταν χωριό ολόκληρο. Έτσι δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι τους κατοίκους κάθε χωριού τους συνδέει συχνά κάποιου είδους συγγένεια. Η Ευρυτανική οικογένεια ήταν και, μάλλον, ως ένα βαθμό, εξακολουθεί να είναι Πατριαρχική. Ο άντρας σκέπτονταν, λάμβανε αποφάσεις και εκπροσωπούσε την οικογένεια στα κοινά. Σύμφωνα με την παράδοση, όπως αυτή εκφράζεται μέσα απ’ το δημοτικό τραγούδι «Στρουμπούλω», η γυναίκα «για να έχει πέραση», «για να είναι γυναίκα για σπίτι», έπρεπε να είναι γιοματούλα, στρουμπουλή και με αμπούκες κόκκινες. Υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα ήταν άξια. Ότι θα ήξερε από σκέργια και συγύρια, από ρόκα κι αργαλειό, από βέργες, από βελονάκι, από πράματα κι από χωράφια. Οι ακαμάτρες – αυτές που έκαναν τάματα τρανά κι έδιναν υποσχέσεις, όπως: «Άγια Δευτέρα σώσε με και Τρίτη και Τετράδη και Πέφτη και Παρασκευή, δουλειά να μη σας κάνω» - δεν ήταν για νοικοκυριό και για σπίτι. Αυτές ή της περίμενε το ράφι ή έπαιρναν παρακατιανούς, κιτρινιάρηδες και σακάτηδες.

Τον Ευρυτάνα στην καθημερινότητά του, αλλά και στις σημαδιακές στιγμές και εκδηλώσεις της ζωής του, τον διέκρινε βίος σύμφωνος με την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα, που του κληροδότησαν, σεμνή και άγια παρακαταθήκη, οι προγονοί του. Από την ώρα της γέννησής του, έως και τη στιγμή που πέρναγε στο κατώφλι του ανήλιαγου, του ποτισμένου με δάκρυ και χωλή τάφου, ενεργούσε και φέρονταν σύμφωνα με τις πατρογονικές επιταγές. Οι απόμακρες, οι απόκοσμες συνθήκες της ζωής του, του ακόνισαν το μυαλό, του όξυναν το νου, τον έκαναν επιστήμονα πρακτικό κι αλάνθαστο. Τον έκαναν μυθοπλάστη, παραμυθά, ποιητή, τραγουδιστή και γλεντοκόπο.

Ο Ευρυτάνας, έκανε το τίποτα ζωή! Την ανέχεια καλοπέραση! Τη λεβεντιά καμάρι! Την καθημερινότητα, τις συνήθειες, τις συμπτώσεις, τις ανάγκες, τα θέλω και τα πιστεύω του τα έκανε τρόπο ζωής. Τα έκανε νοοτροπία. Τα έκανε πολιτισμό τρανό κι αξιομίμητο. Έναν πολιτισμό που δημιουργήθηκε, στο καλύβι, στο αρχοντόσπιτο, στο χωράφι, στο λόγγο, στη στάνη.

Από τις ευρυτανικές οικογένειες, ελάχιστες ήταν εκείνες που καταγίνονταν μόνο και αποκλειστικά με ένα είδος ασχολίας. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία ασχολούνταν και με τη γεωργία και με την κτηνοτροφία, αλλά επικουρικά και με άλλες ασχολίες. Οι άνδρες, εκτός από γεωργοί και κτηνοτρόφοι, ήταν κτίστες, αγωγιάτες, ράφτες, σιδηρουργοί, πιστικοί και οι γυναίκες υφάντρες, γνέστρες, κεντήστρες, παραδουλεύτρες. Αν αποδεχθούμε, ως έχει, την παράδοση, μπορούμε να ισχυριστούμε, ότι ο Εύρυτος, ως ο εφευρέτης του τόξου, ήταν και ο παραγωγός του. Άρα, εκείνη την αλαργινή εποχή, υπήρχε σε τούτο τον τόπο μιας πρωτόγονης μορφής βιοτεχνία παραγωγής όπλων. Πιο «σύγχρονη» βιοτεχνία παραγωγής όπλων λειτούργησε, αργότερα, στις Κορυσχάδες, όπου υπήρχαν χυτήρια χαλκού, στα οποία κατασκευάζονταν ασπίδες και περικεφαλαίες.

Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, στο Καλεσμένο και στις Φραγκίστες, ίσως και σε άλλα χωριά της περιοχής, ήκμασε η σηροτροφία, η οποία παρήγαγε άριστης ποιότητας μετάξι! Μπορεί, λοιπόν, οι κύριες ασχολίες των Ευρυτάνων, να ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία, παράλληλα, όμως, ασχολήθηκαν και με άλλες, λιγότερο γνωστές και λιγότερο διαδεδομένες, που, όμως, τους απέδιδαν αξιόλογα προϊόντα. Οι Ευρυτάνες γεωργοί έσκαβαν, ξεστρεμμάταγαν, έφτιαχναν πεζούλια και ρόγκια, έκαναν την πέτρα χώμα, έριχναν το σπόρο και τον ζύμωναν με ποτάμια ιδρώτα. Από τη σπορά μέχρι και το νερόμυλο ο δρόμος ήταν μακρύς κι ο αγώνας συνεχής κι επίπονος. Πιο κοπιαστική ήταν η καλλιέργεια του καλαμποκιού, διότι ήθελε βοτάνισμα, σκάλισμα, πότισμα, φύλαγμα απ’ τα ζουλάπια, βαντάκιασμα, μάζεμα, ξεφλούδισμα, στούμπισμα, λύχνισμα, ήλιασμα, άλεσμα. Όμως, ο κόπος, το λιόκαμα, ο ιδρώτας, η αγωνία, όλα ξεχνιόνταν στα ξεφλουδίσματα που αποτελούσαν πανηγύρι, κοινωνική εκδήλωση. Ήταν νυφοδιάλεγμα.

Πόσοι και πόσοι κρυφοί πόθοι κι ακόμα κρυφότερες επιθυμίες δεν εκφράστηκαν με μια ματιά γεμάτη νόημα, μ’ ένα ερωτικό τραγούδι ή μ’ ένα πιάσιμο του χεριού στο χορό, που, σχεδόν πάντα, τα ακολουθούσε!

Όσο κουραστική και γιομάτη ταλαιπωρία και ιδρώτα ήταν η ζωή του γεωργού, τόσο …εύκολη κι ανέμελη θεωρούνταν και, μάλλον, ήταν η ζωή του πιστικού, του πραματιάρη, του τσοπάνη. Με την γκλίτσα στη πλάτη, τη φλογέρα στα χείλη, την κάπα στο ώμο, τα σκυλιά στο πλάι και τα πράματα από κοντά, σαν διάβαινε «τ’ Αη-Γιωργιού» έπιανε τις κρυόβρυσες, τις ράχες, τα γούπατα και τα διάσελα. Εκεί, κάτω απ’ του πανώριου ελατιού τον ίσκιο και της νύχτας τ’ αστέρια τα παιχνιδιάρικα, άρμεγε, μαξούλευε, τυροκομούσε κι απολάμβανε τη Θεία Φύση. Τους λύκους, το καπλάνι και τα τσακάλια δεν τα σκιάζονταν. Τα τσοπανόσκυλα, ο γκρας, το κάρφωμα κ’ ούλα του τα μαντοηλίκια, του τα προστάτευαν τα κοπάδια.

Ο Ευρυτάνας πιστικός, μονάχα το ίσκιωμα σκιάζονταν. Αυτό δε μπορούσε να κάνει ζάπι. Άλλωστε ένας Θεός, έστω κι αν πρόκειται για τον τραγοπόδαρο Θεό Πάνα, δεν πολεμιέται εύκολα. Σαν έκανε και φανερώνονταν –πότε σαν κακάσχημο ανθρωπόμορφο τραγί, πότε σα ζαγάρι και πότε σαν μικρό κατάμαυρο διαβατάρικο σύννεφο –του «σαούριαζε» τα σκυλιά, του «λαγκόδερνε» τα πράματα, του αρρώσταινε τα κοπάδια. Για να καλοπιάσει τον ενοχλητικό, τον ζημιοφόρο αρχαίο Θεό και να τον κρατήσει μακριά από τα κοπάδια του, μια ζωή ολόκληρη, του ’παιζε στη φλογέρα του, με του αυγερινού το χάραμα και του αποσπερίτη το ιδές, σκοπούς γλυκούς, σκοπούς μεθυστικούς. Σκοπούς γιομάτους «σουμασία», ντέρτια και γυρίσματα. «Τ’ Αη-Δημητριού απόδιαβα», φόρτωνε τα συγύρια του, μάζευε τα ζωντανά του, έκανε το Σταυρό του και μ’ ένα δάκρυ καυτό στα μάτια και την ελπίδα της επιστροφής ριζωμένη μέσα βαθιά στα φυλλοκάρδια, αποχαιρέταγε τις ράχες και τα κορφοβούνια του κι έπαιρνε τον κατήφορο. Τράβαγε για των χειμαδιών το «προστάτεμα» και την απανεμιά.

Ο Ευρυτάνας, από την αρχαιότητα ακόμα, είχε ιδιαίτερα αναπτυγμένο το θρησκευτικό του συναίσθημα. Προχριστιανικά λάτρεψε το Διόνυσο και την Αρτέμιδα. Θαύμασε και θεοποίησε τον Οδυσσέα, προς τιμήν του οποίου έκτισε μαντείο στην Αποκλείστρα της Καστανιάς, ενώ κατ’ άλλους στον Άη-Σώστη του Μικρού Χωριού. Μετά το Σταυρικό Θάνατο του Σωτήρα Ιησού, λάτρεψε τον Τριαδικό Θεό και όπως μας πληροφορεί ο Ευρυτανολάτρης Πάνος Βασιλείου, η Χριστιανική Θρησκεία έφτασε μέχρις εδώ, από τον συγγενή του Απόστολου Παύλου Ηρωδίωνα, μέσω της Νέας Πάτρας (Υπάτης). Πολλά χωριά της περιοχής, περίπου, μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, είχαν στην είσοδό τους και στην έξοδό τους στημένο έναν ξύλινο ή έναν πέτρινο Σταυρό. Ο Σταυρός αυτός, ήταν δείγμα πίστης και αφοσίωσης στον Εσταυρωμένο Ιησού, αλλά και φρουρός συνεχούς προστασίας του χωριού. Συνάμα, πιθανόν να, ήταν και συμβολικό απομεινάρι πίστης, από τα χρόνια της μαύρης τουρκικής τυραννίας.

Στην Ευρυτανία, περισσότερο από κάθε άγιο της ελληνορθόδοξης εκκλησίας, τιμήθηκε και τιμάται η Αγία των Αγίων και η Βρεφοκρατούσα Παναγιά. Δεν υπάρχει Ευρυτανικό χωριό, που να μην έχει μοναστήρι, εκκλησιά ή ’ξωκκλήσι αφιερωμένο στη Χάρη της. Ξεχωριστή λατρευτική θέση, κατείχε και κατέχει και η Οσιομάρτυρας Αγία Παρασκευή.

(πηγή: Εισήγηση του κ. Γιώργου Αθανασιά, στο 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο Ευρυτάνων)